Omschrijving

Aan de voet van het Nederlands-Hervormde kerkje in Limmen ligt een bijzondere botanische schatkamer: de Hortus Bulborum. Een tuin waar elk jaar weer eeuwen oude tulpen en andere historische bolgewassen tot bloei komen. De oudste is de Duc van Tol-tulp Red and Yellow uit 1595. De oudste narcis stamt uit 1603. Dit jaar bestaat deze Hortus Bulborum 75 jaar, maar volgend jaar is het tachtig jaar geleden dat hoofdschoolmeester P. Boschman in het Noordhollandse bollendorp Limmen begon met het verzamelen van oude tulpensoorten. Midden jaren twintig van de vorige eeuw maakte hij zich ernstig zorgen over het rappe tempo waarin de historische variëteiten van dit cultuurgoed en icoon van ons land dreigden te verdwijnen. Al na een paar jaar bleek de toch ruime tuin rond zijn meesterswoning te klein. In diezelfde jaren onstond contact met Dr. W. E. de Mol van Oud-Loosdrecht, een autoriteit op het gebied van de hyacintenveredeling. Hij beschikte over een indrukwekkende hyacintencollectie. In 1928 werd besloten de collecties samen te voegen. De toen al bekende Limmense bollenkweker Van ?t Hof & Blokker bood de heren een perceel aan om de collecties te kunnen opplanten. Daarmee ontstond in 1928 de Hortus Bulborum. Leslie Leijenhorst dook in de geschiedenis van dit bijzondere cultuurhistorische fenomeen dat al bijna tachtig jaar door een grote groep van gepassioneerde vrijwilligers ? velen afkomstig uit de bollensector- wordt gerund. In Hortus Bulborum, schatkamer van historische bolgewassen komen de verschillende facetten van deze bijzondere bolgewassentuin aan bod. Het eerste hoofdstuk verhaalt over de komst van deze exotische bolgewassen naar ons land eind zestiende eeuw en de tulpomanie. Over Carolus Clusius die de eerste tulpen in 1594 in Nederland pootte in wat nu de Hortus Botanicus van Leiden is, de eerste botanische tuin van ons land. En over de tulpengekte die een paar decennia later uitbrak. De periode waarbij de prijzen voor een tulpenbol tot idiote hoogten waren gestegen en je voor drie bollen een herenhuis in Hoorn kon kopen. Het merendeel van de hoofdstukken is gewijd aan de geschiedenis van de Hortus Bulborum. Van het prille begin in het midden van de jaren twintig toen hoofdschoolmeester P. Boschman begon met het verzamelen van oude tulpenrassen, de oprichting van het Museum voor de Bollenteelt in 1934, de oorlogsjaren en de toenemende buitenlandse contacten. Van de geleidelijke uitbreiding van het aantal rassen en cultivars, het in 1972 opgenomen worden in het verband van de Nederlandse Plantentuinen waarmee het een erkenning krijgt voor haar het waardevolle werk en daarmee de nationale status krijgt als genenbank voor bolgewassen, de diverse verhuizingen binnen de gemeente Limmen tot aan de jubileumviering in 2003 op de plek waar het nu al weer tien jaar ligt: aan de voet van een van de oudste NH-kerkjes in Noord-Holland. Ook wordt aandacht besteed aan het menselijk aspect. De Hortus bestaat al sinds jaar en dag bij de gratie van het vele en onbetaalbare werk dat de vele vrijwilligers, vaak op leeftijd, jaar in, jaar uit, al die decennia lang al, stoppen in deze bijzondere tuin waar de florale geschiedenis weer tot leven komt. Elk voorjaar opnieuw kan het publiek weer genieten van de bloembedden met bijzondere tulpen, narcissen, hyacinten, keizerkronen en andere fritellariasoorten, en crocussen; in de enige tuin ter wereld waar ruim 2.500 verschillende variëteiten van deze bolgewassen bloeien, en waarvan velen honderden jaren oud zijn. Niet alleen in de Hortus Bulborum zijn deze bijzondere rassen te zien die menigeen alleen kent van de 17e eeuwse bloemstillevens in de bekende musea als Het Rijksmuseum en het Teylers Museum in Haarlem. Ook in tal van botanische en vermaarde kasteel- en paleistuinen zijn deze historische bolgewassen in levende lijve te zien. Zo betrekken kasteel- en paleistuinen als die van Het Loo in Apeldoorn, Hampton Court bij Londen en Fredriskborg (Denemarken) regelmatig historische variëteiten bij de verdere restauratie van de originele tuinen die stammen uit de periode van koning-stadhouder Willem III en Mary. Aan deze tuinen worden in het boek in de vorm van korte portretten aandacht besteed. In Heden en toekomst wordt stil gestaan bij de rol als genenbank die de Hortus Bulborum in binnen- en buitenland speelt voor wetenschappelijke instituten, bollenkwekers en plantveredelaars, maar ook over hoe de collectie in stand wordt gehouden en telkens weer wordt uitgebreid. Want de verzameling historische bollengewassen is een levend fenomeen. Ook zal voor een van de eerste keren het register van de complete collectie van de Hortus Bulborum in een publieke versie van een publicatie achterin als bijlage worden opgenomen. Daardoor wordt het boek niet alleen boeiend voor de geïnteresseerde leek maar is het ook voor het vak, dat bezig is met het zoeken naar nieuwe variëteiten met kenmerken van de historische soorten, een interessant naslagwerkje. Hortus Bulborum, schatkamer van historische bolgewassen/Hortus bulborum, Treasury of historical bulb plants zal als een complete tweetalige editie (Nederlands/Engels) op de markt worden gebracht. Het boek is rijk geïllustreerd met zowel historische prenten als beelden van de vele variëteiten van de verschillende bolgewassen die nu in de Hortus Bulborum voorkomen. Ontwerp: Ontwerpgroep Lâle, AmersfoortFotografie: Philip Friskorn