Verschijnt 2025
In 2024 bestaat de gemeente Zaanstad vijftig jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum is een idee ontstaan om een boek uitbrengen over markante Zaankanters die vorm en kleur hebben gegeven aan deze regio. Op de wanden van de raadzaal zijn de namen te vinden van 39 Zaankanters die zich op enigerlei wijze hebben onderscheiden. Zij kunnen dienen als voorbeelden voor de personen die het boek gaan vullen. Elk van de markante mannen en vrouwen zal een korte biografie krijgen die hem/haar typeert. Aan de hand van haar/zijn levensloop kan ook de geschiedenis van de Zaanstreek door de eeuwen heen worden verteld.
De keuze van deze markante persoonlijkheden vindt plaats conform de selectie die voor de raadzaal van Zaanstad is gehanteerd. Daarbij zijn de volgende categorieën samengesteld: bestuur en politiek, ondernemers, geschiedenis/erfgoed, verzet, kunst, wetenschap, sport, emancipatie, gezondheidszorg en onderwijs.
Daarnaast is het van belang dat Markante Zaankanters een afspiegeling van de bevolking door de eeuwen heen weergeeft. Mannen en vrouwen, dorpelingen en inwoners van Zaandam, personen uit de oudheid en de twintigste eeuw, arm en rijk; allen moeten zich vertegenwoordigd weten.
De commissie die de lijst heeft samengesteld bestaat uit Jos Lap, Peter Tange, Peter Roggeveen, Erik Schaap, Ron Sman en Jan van der Werff.
Verschijnt 2025
De bezette Zaanstreek in dagboeken, brieven, rapporten en foto’s
Na een radio-oproep in februari 1947 ontving het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie tot haar verrassing meer dan twaalfhonderd dagboeken met aantekeningen over de bezettingsjaren. Naast zakelijke beschrijvingen van de veranderde omstandigheden betrof het in merendeel notities over de impact die de oorlog had op de schrijvers. Soms leidde dat tot enthousiasme – bijvoorbeeld bij aanhangers van de ‘Nieuwe Orde’ –, vaker klonk in de dagboeken de ergernis, de angst en/of het verdriet door over de verloren gegane vrijheden.
Ook talloze Zaanse ooggetuigen zetten tussen 1940 en 1945 hun ervaringen en emoties op papier. Dat gebeurde in de vorm van meer of minder regelmatige notities. Soms hielden de schrijvers dat enkele weken vol, soms werd jarenlang nauwgezet bijgehouden wat er om hen heen gebeurde. Tussen de dag dat de Duitsers Nederland binnenvielen en de bevrijding vulden Zaankanters niet alleen dagboeken, maar schreven ze ook brieven en maakten ze rapporten. Het betreft de verhalen van verpleegsters en kinderen, van politieagenten en verzetsstrijders, van collaborateurs en winkeliers, van arbeiders en gevangenen. Kortom, van de Zaanse bevolking in de breedste zin van het woord.
Door fragmenten uit deze teksten te publiceren, ontstaat een boek over de oorlog in de Zaanstreek met een totaal andere inhoud dan de uitgaves die tot nu toe verschenen. Die zijn vrijwel zonder uitzondering grotendeels of geheel geschreven op basis van naoorlogse informatie. Het geheel vormt een weerslag van de meest tragische periode uit het leven van tienduizenden Zaankanters. De publicatie van deze ooggetuigenverslagen richt de schijnwerper bovendien op hen die in de Zaanse oorlogs- en verzetsliteratuur tot nu toe weinig aan het woord kwamen.
Verschijnt 2025
Wie denkt aan Noord-Holland ziet sloten, kaarsrechte poldervaarten en dijken die naar de horizon kronkelen. En natuurlijk het strand en de zee. Water en Noord-Holland zijn met elkaar verstrengeld. Scheepvaart en visserij zorgen vanouds voor werk, welvaart en bloeiende handel. De keerzijde is dat de bewoners al hun vindingrijkheid nodig hadden om droge voeten te houden. Veel land werd prijs gegeven aan het water en later weer met moeite teruggewonnen. Geen ander deel van Nederland is de afgelopen duizend jaar zo ingrijpend op de schop gegaan als Noord-Holland. Het bewaren van een goede balans tussen land en water was - en is! - hier nooit vanzelfsprekend. De uitdagingen in de eenentwintigste eeuw zijn groot en urgent. Vergelijk je Noord-Holland met een badkuip, dan klotst het omringende water gevaarlijk tegen de rand. Opnieuw. Door de stijging van de zeespiegel, de voortgaande bodemdaling en zwaardere regenbuien en stormen als gevolg van de klimaatcrisis.
De Wateratlas brengt de vele facetten en de actualiteit van het thema ‘water’ in Noord-Holland op een aantrekkelijke en toegankelijke manier in kaart. Voor een breed lezerspubliek, met een team van deskundige auteurs. Want een goed leesbaar overzicht van de waterthematiek ontbreekt momenteel. De Wateratlas biedt overzicht en inzicht met verhalen en beelden, recente onderzoeksresultaten en visies voor de toekomst. Tegelijk is de Atlas een hulpmiddel bij het in de achteruitkijkspiegel duiden van actuele vraagstukken.
Verschijnt 2025
Al 130 jaar wordt de Zaanse verzameling van de streekhistoricus en papierfabrikant Jacob Honig Jansz. Jr. (1816-1870) getoond aan het publiek. Begonnen als de Zaanlandsche Oudheidkamer in Zaandijk is de rijke collectie nog altijd zichtbaar in het Honig Breethuis, het Zaans Museum en Gemeentearchief Zaanstad. Zij zijn de hoeders van dit unieke Zaanse erfgoed. In 1892 werd de oudheidkamer geopend en sindsdien is de collectie uitgebreid met aanwinsten, die een bijzonder verhaal vertellen. Tijd om een mooi overzicht te geven van de verzamelaars, de objecten en de geschiedenis van de verzameling.
Jacob Honig Jansz. Jr. legde een verzameling boeken, afbeeldingen en voorwerpen aan over de Zaanse historie. De collectie werd voor het eerst getoond in de ‘Tentoonstelling van Zaanlandsche Oudheden en Merkwaardigheden’ in Zaandam in 1874 en vormde de basis voor een representatieve en historische streekcollectie. In 1890 werd de collectie postuum door zijn zoon Jacobus Johannes Honig geschonken aan de gemeente Zaandijk en in 1892 getoond in de Zaanlandsche Oudheidkamer in het voormalige raadhuis van Zaandijk. Daarmee werd de basis gelegd voor de kern van het Gemeentearchief Zaanstad, de collectie van het Zaans Museum en het Honig Breethuis. Zijn broer Gerrit Jan Honig was gedurende 60 jaar conservator van de oudheidkamer en daarna zijn zoon. Drie generaties Honig bepaalden het collectiebeleid.
De Collectie
Wat maakt de geschiedenis van de Vereniging tot Instandhouding en Uitbreiding der Zaanlandsche Oudheidkundige Verzameling ‘Jacob Honig Janszoon Junior’ (ZOV), die de oudheidkamer oprichtte, zo interessant? De archieven bestrijken een groot aantal Zaanse onderwerpen (sociaal, economisch, politiek, cultureel, familiegeschiedenis) over een lange periode (ca. 1600-1980). De collectie biedt daardoor informatie over tal van onderwerpen uit de Zaanstreek, die van belang kunnen zijn voor onderzoekers en historisch geïnteresseerden: de houthandel, de papierindustrie en andere bedrijfstakken, het vervoer, het verenigingsleven, familiegeschiedenis, liefdadigheid, het openbaar domein. Bovendien bestaat de collectie uit zowel archieven als een grote variëteit museale voorwerpen.
Het Honig Breethuis, Zaandijk. In 1940 verhuisde de oudheidkamer naar dit pand zodat een groter deel van de Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling kon worden getoond. Sinds 1999 is het een woonhuismuseum met een museale inrichting van anno 1830 toen Jacob Cornelisz Breet met zijn gezin het huis bewoonde.
Het Gemeentearchief Zaanstad, beheert een grote verzameling historische archieven van particulieren, bedrijven, verenigingen en kerken uit de Zaanstreek. De Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling is de belangrijkste basis is geweest voor het archief.
Het Zaans Museum, opgericht in 1998 en toont cultuurhistorische en streekgebonden collecties over de woon- en industriële cultuur van de Zaanstreek. De collectie van het museum is voortgekomen uit de Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling.
Verschijnt 2025
De Stichting Oer-IJ wil aandacht vragen voor de grote rijkdom aan aardkundige, archeologische, landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden van het Oer-IJ gebied. In een reeks van publieksboeken verschenen eerder “Atlas van het Oer-IJ gebied” (2018) “2000 jaar strijd in het Oer-IJ landschap” (2021) en “Verrassende natuur van het Oer-IJ landschap” (2023). De laatste twee titels zijn uitgaven in een serie van themaboeken. Nu is het de beurt aan het derde boek: “Ontdek de rijke cultuurhistorie van het Oer-IJ landschap”. In dit boek wordt o.a. aandacht besteed aan de Gebouwde monumenten, de historische geografie van het landschap en de archeologie. Ook komen de waarde en de toekomst van het erfgoed aan bod. Met het Oer-IJ gebied wordt bedoeld het gebied ten noorden van Haarlem, ten zuiden van Alkmaar en ten westen van Amsterdam, waar tot het begin van onze jaartelling de meest noordelijke tak van de Rijn in zee uitmondde en hoewel de rivier zelf verdwenen is, is het voormalige stroomgebied nog altijd van invloed op de inrichting van het landschap.