Najaar 2023
In de zeventiende en achttiende eeuw concentreerde de Nederlandse papiernijverheid zich in enkele regio’s, op de Veluwe en in de Zaanstreek. Uiteindelijk waren het de Zaanse molens die vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw het beeld van de Nederlandse papiernijverheid gingen bepalen. Buitenlandse afnemers associeerden de Nederlandse papiernijverheid met de imposante windmolens van de Zaanstreek. Helaas is deze belangrijke tak van nijverheid uiteindelijk in de Zaanstreek geheel verdwenen, ondanks de technische en vooral economische voorsprong die de Zaanstreek had ten opzichte van de rest van Nederland
De geschiedenis van de Zaanse papierfabrikanten is om meerdere redenen interessant: de ontwikkeling van de papierproductie en hun positie nationaal en internationaal. Daarom is het van belang dat er een publicatie verschijnt waarin deze geschiedenis wordt beschreven zodat het is vastgelegd en kan worden doorgegeven aan de volgende generatie. Verschijnt najaar 2022.
Voorjaar 2023
Een boek waarin de geschiedenis wordt beschreven van de joodse inwoners van Velsen, geplaatst in het kader van het ontstaan en de ontwikkeling van Velsen vanaf het begin van de 19de eeuw. Het is de neerslag van een zoektocht naar sporen van mensen die voor de Tweede Wereldoorlog onderdeel uitmaakten van de Velsense gemeenschap en een ‘Velsense identiteit’ ontwikkelen. Er zal historisch onderzoek worden gedaan in archieven, kranten en tijdschriften en interviews met de verwanten die de vervolging overleefden zullen bijdragen aan een nadere invulling van het concept ‘Joods-Velsense identiteit’. Verschijnt voorjaar 2023.
Zomer 2023
Nog geen half uur van Amsterdam, ten noorden van de Zaanstreek, ligt een 2000 hectare groot uniek veenweidegebied omsloten door de Zaan en tussen de dijken van Wormer, Oostknollendam, Spijkerboor en Purmerend. Het Wormer & Jisperveld
Aan de rand van het gebied ligt De Poelboerderij, een stolpboerderij die is omgebouwd tot een bezoekerscentrum. Een aantal betrokken mensen uit de Zaanstreek besefte dat de unieke natuurlijke en cultuurhistorische waarde van het Wormer- en Jisperveld door economische factoren verloren dreigde te gaan en richtte in 1988 Stichting De Poelboerderij op.
De stichting wil de unieke waarden van dit bijna duizend jaar oude gebied in stand houden en onder de aandacht brengen door middel van allerlei activiteiten. De Poelboerderij draait op 150 vrijwilligers die hun bijdrage leveren aan het behoud maar bijvoorbeeld ook aan de verschillende natuurpercelen in het veld of ondersteunen het weidevogelbeheer in een belangrijk broedgebied van o.a. de grutto.
Door het veld worden rondleidingen verzorgd door enthousiaste gidsen die hun informatie halen uit een brochure die vijfentwintig jaar geleden is verschenen. Nu vindt men het hoog tijd voor een update, een nieuwe versie ook bedoeld voor een breed publiek dat graag het gebied bezoekt. Natuurbeheerders, wetenschappers, agrariërs en recreanten woonachtig in het gebied verlenen hun medewerking en schrijven over de verschillende onderwerpen die van belang zijn bij het ontstaan, de huidige situatie en het voortbestaan.
De Zaan en het Wormer- en Jisperveld staan in een toenemende belangstelling van passanten en (nieuwe) bewoners. Rondom de Poelboerderij en langs de oevers van de Zaan verrijzen nieuwbouwprojecten die een magnifiek uitzicht over het gebied hebben.
Een boek in deze opzet is nog niet eerder geschreven terwijl dit bijzondere veld wel een plek in de etalage verdient. Verschijnt oktober 2022.
Voorjaar 2023
Een jaar na de Slag bij Velsen in 1983, waarbij de gedeeltelijke sloop van het Fort bij Velsen het provinciaal bewustzijn van de waarde van de Stelling van Amsterdam aanwakkert, zet Jan Geesink, een jonge ondernemer uit Muiden, voet aan wal op het forteiland Pampus. Hij denkt in mogelijkheden en richt samen met zeven relaties in 1986 de Stichting Pampus op met als doel het behouden van en het zorgen voor het eiland Pampus en de staande of gebouwde vestingwerken en het bereikbaar maken van het eiland.
Dankzij het doorzettingsvermogen van deze acht Pampus Pioniers wordt het forteiland voor iedereen toegankelijk en krijgt het een functie als toeristische trekpleister en educatief centrum voor de Stelling van Amsterdam.
Tegenwoordig hebben de meeste forten van de Stelling van Amsterdam een nieuwe functie gekregen. Soms een beperkte functie als het geven van rondleidingen, soms een meer uitbundige functie als restaurant, bezoekerscentrum, sauna, evenementenlocatie of onderkomen voor kunstenaars of musici. Pioniers, vrijwilligers, ondernemers en ook beleidsmakers en politici hebben de forten een nieuw leven ingeblazen en daarmee behouden voor de toekomst. Forteiland Pampus kon uitgroeien tot een plek waar tegenwoordig meer dan 60.000 bezoekers per jaar kennismaken met het verhaal over verleden, heden én toekomst van de Stelling en de forten.
Dit boek beschrijft een bijzondere periode in de geschiedenis van het Fort aan het Pampus, illustratief voor hoe juist particuliere doorzetters vaak het verschil maken bij het behoud van ons erfgoed. En daarmee is het ook een hommage aan de acht Pampus Pioniers die de redding van Pampus mogelijk hebben gemaakt.
Zomer 2023
Ruim vijftig jaar geleden, op 14 mei 1969, sloten Nederland en Marokko een overeenkomst om Marokkaanse arbeiders naar ons land te halen. De Marokkaanse arbeiders verspreidden zich over heel Nederland en ook Alkmaar kent een vrij grote Marokkaanse gemeenschap. Als snel volgden familieleden en streekgenoten. Ze waren enthousiast gemaakt door de verhalen van broer, neef of dorpsgenoot. Tegenwoordig heeft Alkmaar een kleine 2000 inwoners van Marokkaanse afkomst. Zij wonen grotendeels in de wijk Overdie en omliggende wijken. Ondanks de hechte verbondenheid en het sterke gemeenschapsgevoel is er nauwelijks iets van de eigen geschiedenis vastgelegd. Er is geen archief en van belangrijke gebeurtenissen, zoals de vestiging van de moskee, zijn geen stukken bewaard gebleven. Niet verwonderlijk, omdat oudere Marokkanen de Nederlandse taal nauwelijks beheersen.
Diverse factoren zijn er de oorzaak van dat de belangstelling voor de eigen geschiedenis de laatste jaren toeneemt. Men beseft dat de eerste generatie Marokkanen in Nederland over niet al te lange tijd is uitgestorven en dat daarmee hun verhalen definitief verloren zijn. Daarnaast zijn jongeren meer dan hun ouders op zoek naar de eigen identiteit. Waar kom ik vandaan? Ben ik Nederlander of op de eerste plaats Marokkaan? Wat betekenen mijn Marokkaanse wortels en wat is mijn plaats in de Nederlandse samenleving?
Toen de auteur, Joke Bol voormalig advocaat van de moskee, voorstelde een boek te schrijven over de geschiedenis van de Marokkaanse gemeenschap in Alkmaar, werd dit voorstel dan ook met open armen ontvangen.
Najaar 2023
De Zaanstreek maakt een periode van grote sociale en ruimtelijke transitie door. De maakindustrie verandert, leegstaande terreinen krijgen nieuwe bestemmingen, vanwege onder andere uitbesteding van werk aan lagelonenlanden is minder werk beschikbaar voor grote groepen fabrieksarbeiders en de komst van randstedelingen zorgt voor een nieuwe sociale dynamiek. Deze maatschappelijke en ruimtelijke veranderingen zijn in heel Nederland gaande, maar aan de oevers van de Zaan heel zichtbaar. De Zaan stroomt al eeuwenlang als levensader door het oudste industriegebied van Europa en staat symbool voor deze transitie.
De Zaan is van oudsher een dynamische omgeving waar molens, huizen en fabrieken verrezen en plaatsmaakten voor nieuwe bebouwing. Maar langzamerhand verdwijnen met het vertrekken van industrieën ook de fabrieken langs de oevers van de Zaan. Daarmee verandert niet alleen het uitzicht, maar ook het karakter van de samenleving rondom de Zaan. De sociale en ruimtelijke ontwikkeling in de Zaanstreek is in volle gang. De balans tussen wonen en werken wordt niet meer zoals het was en daarom is het van belang om deze periode in de Zaanse geschiedenis in een tijdsdocument vast te leggen.
In samenwerking met het Zaans Museum leggen documentair fotografen Bert Verhoeff en David Galjaard twee jaar lang de veranderingen vast die zich langs de oever van de Zaan voltrekken. Dit project, genaamd Aan de Zaan (werktitel), resulteert in 2023 in een tentoonstelling in het Zaans Museum met een bijbehorend boek uitgegeven door uitgeverij Noord-Holland.
Najaar 2023
Gedurende de Opstand (1568-1648) van de Nederlanden tegen Spanje zijn voor de strijdende partijen veel overwinningen maar ook verliezen te melden. Het geweld raasde door de Lage Landen, niet alleen op het land maak ook vooral ter zee.
In de vroege fase van de Opstand verloor het Spaanse gezag steeds meer grip op de handels- en militaire konvooiroutes over de Zuiderzee. De Geuzen konden na Brielle ook de Waterlandse en Westfriese steden overtuigen voor de Prins van Oranje te kiezen. De machtige koopmansstad Amsterdam bleef Spaans en raakte door de gecombineerde acties tegen hun schepen op de Zuiderzee steeds verder geïsoleerd. Om het tij te keren rustten in 1573 de gecombineerde vloten van Amsterdam en Spanje een strafexpeditie uit om de opstandige havensteden te heroveren of minstens een lesje te leren. Dat liep uit op een fiasco voor Admiraal Bossu, de ijzervreter met de leiding over de expeditie. Door inzet, geluk en krijgslist wonnen de Westfriezen en Waterlanders deze slag. Het kanongebulder zou in de steden en dorpen nog lang naklinken.
Echter in de moderne geschiedschrijving over De Opstand is deze slag altijd onderbelicht gebleven. De oorzaak hiervan was mogelijk de Spaansgezinde rol van toen nog paapse Amsterdam die niet in het gewenste 19de-20ste-eeuwse beeld van de gezamenlijke strijd tegen Spanje paste. Andere slagen werden daarentegen wel uitgebreid beschreven.
Omdat het dit jaar -2023- precies 450 jaar geleden is dat op 11 oktober de Slag op de Zuiderzee voor de kust van Waterland en West-Friesland werd geleverd, is zeven jaar onderzoek gedaan naar deze fase in de geschiedenis. Daarvoor zijn diverse onderzoekers uit een aantal disciplines bijeengekomen om de verhalen te vertellen uit hun eigen invalshoek. Door nog onbekende archivalische, maritiem archeologische, historische en kunsthistorische gegevens te combineren, is een levendig en veelzijdig beeld van de strijd ontstaan. Het met kruitdamp doordrenkte onderzoek schetst een actueel beeld van de kennis over deze boeiende episode in de geschiedenis van Nederland en specifiek de westelijke Zuiderzee. Voor de vrijheid die wij nu kennen, werd destijds in een haast uitzichtloze burgeroorlog door geloof en doorzettingsvermogen de basis gelegd.
De auteurs: Lars Boon, Ir. Seger van den Brenk, drs. John Brozius, drs. Arnout van Cruyningen, Dr. Christiaan Schrickx, Dr. Peter Sigmond en Dr. Wouter Waldus.
Redactie: drs. Michiel Bartels, gemeentelijk archeoloog bij Archeologie West-Friesland, drs. Peter Swart, archivaris en historicus bij het Westfries Archief en Jan de Bruin, archivaris bij het Westfries Archief.
In samenwerking met Stichting Historisch Kolhorn
Voorjaar 2023
In 19 indringende portretten schetsen de auteurs Anita Blijdorp en Jan de Roos het leven in en rondom de kleine dorpsgemeenschap van Kolhorn gedurende de bezetting in de Kop van Noord-Holland. Mensen die hun dagelijks leven zo normaal als mogelijk leiden en ondertussen te maken hebben met nieuwe overtuigingen en een bezetting. Tijdens de oorlog wordt de scheidslijn tussen goed en fout steeds scherper en neemt de nieuwe orde grimmiger vormen aan. Vanuit een jarenlang voorspel is collaboratie in de omgeving sterk geworteld en trekt zijn sporen in de samenleving waar bijna iedereen elkaar kent. Vanaf het begin ontstaat er verzet tegen deze onderdrukking, eerst in de vorm van hulp aan onderduikers. Gaande weg krijgt het verzet een meer georganiseerde vorm waarbij geloofsovertuiging en dieprode sympathie leidend zijn. De Zaanstreek speelt hierin een rol van betekenis. Toch gaat dit boek over de gewone man en vrouw en over hen die de nieuwe orde aanhangen. Blijdorp en De Roos zetten na gedegen onderzoek een waarachtig verhaal neer waarin medemenselijkheid naast moed en opoffering een hoofdrol speelt. Met hun bijzondere opzet slagen zij erin de motieven en de belevenissen van mensen binnen hun onderlinge relaties in een relatief kleine wereld gewetensvol over het voetlicht te brengen. Kolhorn 1940-1945 begint met de herinneringen van destijds een jongen, een vrouw met een Duitse echtgenoot en een jongeman die ongeschonden uit Duitsland terugkeert op de verjaardag van zijn moeder. Deze drie verhalen zijn de boeiende opmaat voor een onthullend relaas over het platteland in oorlogstijd.
Najaar 2023
‘Castricum’ is de raadselachtige naam van een duindorp in Kennemerland, in de provincie Noord-Holland. De betekenis, de oorsprong en de ouderdom van deze plaatsnaam zijn in nevelen gehuld. Er hangt een dichte sluier over de oude tijden waarin Castricum ontstond. De bewoners van de nederzettingen aldaar, werden door de naam ‘Castricum’ onder een bepaalde noemer gebracht. Wanneer dat precies gebeurde, onder welke omstandigheden, of met welke aanleiding, is niet bekend. Wel zijn er goede redenen om te vermoeden dat de naam heel oud is en al in de Vroege Middeleeuwen is ontstaan: in de periode van 450-900.
Dat zijn tijden waaruit bijzonder weinig geschreven bronnen zijn overgebleven. Een van de eerste bronnen waarin de naam ‘Castricum’ wordt vermeld dateert uit de 10e eeuw. De ontwikkeling van dit dorp en het ontstaan van de naam, zullen dan ook zeker nog eerder hebben plaatsgevonden… Het gebied rond Castricum op een kaart van Holland, door Jacob van Deventer getekend in 1537 en gedrukt bij Bernard van den Putte te Antwerpen in 1558 (detail). Nationaal Archief.
Veel mensen die in Castricum wonen zullen zich wel eens hebben afgevraagd waar de naam van hun woonplaats vandaan komt. Anderen, die het dorp voor het eerst passeerden, zal de bijzonderheid van de plaatsnaam waarschijnlijk wel zijn opgevallen. Toeristen zullen inwoners van Castricum zeker wel eens naar de betekenis ervan hebben gevraagd. Een antwoord bleef dan uit of was gebaseerd op louter giswerk.
Er is natuurlijk wel het nodige over de herkomst van de plaatsnaam ‘Castricum’ geschreven. Tot grote tevredenheid heeft dat echter nooit geleid. Aan de lokale archeologie en historie van Castricum is relatief veel onderzoek gedaan. Er is ruim over gepubliceerd. Toch blijven er, zeker wat betreft de Vroege Middeleeuwen, nog altijd vele vragen open.
De centrale vraag van dit boek is dan ook: Wat is de oorsprong van Castricum?